Idzie lato, na zewnątrz robi się coraz cieplej. Mamy karmiące piersią dostają sprzeczne informacje na temat tego, czy podawać dziecku wodę do picia czy też nie. Fakty są takie, że mleko mamy jest nie tylko wartościowym pożywieniem, ale także napojem.

Podstawowym składnikiem mleka z piersi jest woda. Stanowi ona ok. 88 % mleka. Jest to woda czysta, bezpieczna, „przefiltrowana” przez organizm matki. Takie mleko zmienia się w trakcie każdego karmienia. Pierwsze łyki z każdej piersi są dość wodniste, można je nazwać popitką lub zupą. Wraz z upływem czasu spędzonego przy piersi mleko staje się coraz bardziej tłuste, a przez to kaloryczne- to ono stanowi danie główne, a później przechodzi w deser. Nie bez powodu słyszy się, że dziecko karmione piersią zjada za jednym zamachem trzydaniowy posiłek.

Jakie są zalecenia dla dzieci karmionych piersią?

WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia, zaznacza, że dziecko powinno być karmione wyłącznie piersią przez okres pełnych 6 miesięcy. Wyłącznie to znaczy bez dokarmiania mieszankami mlekozastępczymi, bez wcześniejszego rozszerzania diety dziecka produktami uzupełniającymi oraz bez  dopajania czymkolwiek – ani wodą, ani soczkami (te zaleca się dopiero po roku; przeczytasz o tym TUTAJ), ani herbatkami. Karmiąc piersią na żądanie, maluszek uzyskuje odpowiedni bilans jedzenia i płynów.

Dlaczego nie warto podawać wody?

Z pewnością dlatego, że, jak zostało napisane powyżej, mleko mamy zaspokaja i głód, i pragnienie. Ryzykowne staje się podanie małym dzieciom wody ze względu na możliwość zakażenia (zwłaszcza w krajach, w których poziom higieny jest niski)  i zmniejszenie odporności na choroby (niepotrzebnie zaburza się w ten sposób florę bakteryjną jelit). Niepodawanie niczego innego oprócz mleka jest  szczególnie istotne u dzieci, które mają mniej niż 2  miesiące- to u nich przez podawanie wody i wody z glukozą może wzrosnąć poziom bilirubiny (co się wiąże z żółtaczką) czy dojść do nadmiernej utraty wagi,  przez co możliwe staje się wydłużenie pobytu noworodka w szpitalu. Podanie niemowlęciu za dużej ilości wody może spowodować nawet tzw. zatrucie wodą. Dodatkowym minusem dopajania jest zagłuszenie apetytu na mleko.  Maluszek bardzo szybko może nasycić się wodą, gdyż ma niewielką pojemność żołądka- nie zgłasza się wtedy tak często na posiłek. Nie dość, że konsekwencją tego może być niedożywienie (woda w końcu nie zawiera kalorii), to jeszcze dodatkowo mogą pojawić się problemy z laktacją. Skoro dziecko nie sygnalizuje głodu, piersi dostają sygnał, że czas spowolnić produkcję mleka. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nawet jeśli dziecko aktualnie przechodzi infekcję układu pokarmowego z biegunką czy wymiotami, z reguły wystarcza oferowanie piersi, by uzupełnić płyny i elektrolity.

Czy w szczególnie gorącym klimacie są jakiekolwiek wskazania do podania niemowlęciu wody?

Raczej nie. Pokarm jest zmienny, dostosowuje się do potrzeb dziecka i panujących warunków. Ilość wody w pokarmie zależy od klimatu- im cieplej, tym wody w mleku jest  więcej. Przeprowadzono wiele badań w różnych miejscach na świecie(wilgotnych i suchych), które pokazują zapotrzebowanie na wodę u niemowląt karmionych piersią. Brano pod uwagę miejsca, w których temperatura sięgała 22- 41 ° C oraz wilgotność względna wynosiła od 9% do 96 %. Okazało się, że we wszystkich tych miejscach mleko mamy w wystarczającym stopniu zaspokajało pragnienie.

Jak wobec tego przeżyć z maluszkiem upalne lato?

W prosty sposób… Wystarczy oferować pierś często, nawet na chwilę, żeby dziecko miało szansę po prostu się napić. Przy karmieniu na żądanie, reagowaniu na potrzeby żywieniowe dziecka, efektywnym ssaniu  nie ma ryzyka odwodnienia. Mleko mamy dostarcza mu wszystkich potrzebnych wartości odżywczych, jak i uzupełnia w odpowiednim stopniu płyny. Zatem, jeśli pediatra każe ci podawać maleńkiemu dziecku wodę, spytaj o konkretne powody i wskazania medyczne.

Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpi porady lekarskiej.

Źródła:

kellymom.com/nutrition/starting-solids/baby-water/
www.who.int/features/qa/breastfeeding/en/

Rapley, T.Murkett, Po prostu piersią, wyd. Mamania, Warszawa 2015
M.Nehring-Gugulska, Warto karmić piersią. I co dalej?

Kontakt skóra do skóry (ang. skin-to-skin, STS) polega na ułożeniu nagiego nowo narodzonego dziecka, jeszcze przed przecięciem pępowiny, na nagim ciele mamy. Jeśli życiu dziecka nic nie zagraża, wszystkie procedury, tj. odcięcie pępowiny, ocena w skali Apgar i inne wstępne badania, powinny odbyć się na brzuchu mamy. Noworodka w tym czasie można delikatnie osuszyć i przykryć ciepłymi pieluszkami. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca rozpoczęcie kontaktu skóra do skóry niemalże od razu po porodzie- w ciągu pierwszych 5 minut. Według niej nieprzerwany kontakt mamy z dzieckiem powinien trwać przynajmniej 1 godzinę, a najlepiej do zakończenia pierwszego karmienia piersią.

Jakie korzyści niesie ze sobą bezpośredni kontakt mamy z dzieckiem?

1. Kontakt skóra do skóry pomaga dziecku przystosować się do nowych warunków, minimalizując tym samym stres związany z porodem.

W chwili porodu dziecko opuszcza komfortowe środowisko, czyli brzuch mamy, w którym funkcjonowało do tej pory i zostaje „zmuszone” do samodzielnego podjęcia podstawowych funkcji życiowych. Kontakt skóra do skóry stanowi dla maluszka najbliższe doświadczenie z życia płodowego. Noworodek nie czuje się tak bardzo zestresowany, gdy słyszy bicie serca mamy, znajomy głos, czuje jej ciepło i zapach. Dzięki temu się uspokaja, a jego oddech się wyrównuje.

2. Kontakt skóra do skóry pomaga w regulacji temperatury ciała dziecka.

Badania pokazują, że wczesny kontakt skóra do skóry niweluje stres termiczny, jakiego może doświadczyć maluszek po porodzie. Klatka piersiowa jest najcieplejszą częścią ciała, więc na niej dziecko się nie wychłodzi. Dodatkowe okrycie pleców i główki pieluszkami zabezpiecza noworodka przed utratą ciepła.

3. Kontakt skóra do skóry sprawia, że dziecko kolonizuje się z florą bakteryjną mamy, a nie florą szpitalną.

Po urodzeniu dziecko styka się z dużą ilością drobnoustrojów. Niemowlę w kontakcie skóra do skóry przejmuje naturalne bakterie mamy, które są znane z okresu ciąży i niegroźne. Dzięki nim dziecko zyskuje naturalną ochronę przed zakażeniami, także w późniejszym wieku. Jeśli kontakt mamy z noworodkiem jest połączony z karmieniem piersią, maluszek ma szansę skorzystać z siary, która zawiera skoncentrowane przeciwciała, żywe komórki i  inne czynniki odpornościowe. Gwarantuje to namnożenie się w przewodzie pokarmowym dziecka „dobrych” bakterii. Siara zastępuje ponadto płyn owodniowy, a to wpływa na dojrzewanie układu pokarmowego oraz innych narządów.

4. Kontakt skóra do skóry uruchamia instynkty, dzięki którym dziecko potrafi ssać pierś.

Dziecko jest najbardziej aktywne w ciągu pierwszych dwóch godzin po porodzie, ma wtedy także najsilniejszą potrzebę ssania. Położone na brzuchu mamy potrafi samo podpełznąć do piersi, chwycić brodawkę i zacząć ją ssać. Jednym dzieciom zajmuje to mniej czasu, innym więcej- nie należy przerywać kontaktu skóra do skóry dopóki maluszek nie zainicjuje karmienia. Pierwszy kontakt i efektywne przystawienie się noworodka do piersi może mieć kluczowe znaczenie przy przebiegu laktacji. Organizm mamy jest w ciągu pierwszych godzin po porodzie bardzo podatny na bodźce płynące od dziecka. Ssanie piersi pobudza hormony, tj. prolaktyna i oksytocyna, które odpowiadają za produkcję i wypływ pokarmu. Badania dowodzą, że wczesny kontakt skóra do skóry wpływa na sukces pierwszego karmienia oraz wydłuża czas karmienia naturalnego w ogóle.

Oto film, który przedstawia pierwsze karmienie w kontakcie skóra do skóry zainicjowane przez dziecko tuż po porodzie:

5. Kontakt skóra do skóry wpływa na właściwą interakcję między mamą a dzieckiem.

W czasie ssania piersi w organizmie mamy rośnie poziom prolaktyny. Hormon ten odpowiada nie tylko za produkcję mleka, ale także częściowo za odczucia matki, która pragnie być razem z dzieckiem. Nie bez powodu prolaktynę nazywa się hormonem macierzyństwa. Wczesny kontakt mamy i dziecka wpływa na zachowanie się kobiety- poprawia jej samoocenę przy opiece nad dzieckiem, uruchamia takie zachowania jak głaskanie, całowanie, wpatrywanie się w maleństwo.

6. Kontakt skóra do skóry wpływa korzystnie na procesy neurobehawioralne.

Obserwacje wykazały, że dzieci pozostające we wczesnym kontakcie z mamą są spokojniejsze, mniej płaczą, śpią dłużej, wykazują przewagę prawidłowych ruchów zgięciowych, czyli tych korzystnych.

Ciekawostka:

Badacze zauważają zależność między relacją opartą na przywiązaniu a rozwojem mózgu. Okazuje się, że wczesne wydarzenia interpersonalne mogą pozytywnie lub negatywnie wpłynąć na kształtowanie się mózgu- traumatyczne, wrogie środowisko „tworzy” mózgi przeznaczone do obrony i ostrożności, zaś środowisko sprzyjające, wspierające zapewnia mózgowi odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju. Najlepiej byłoby zadbać o relację z dzieckiem od pierwszych chwil. Jeśli jednak  z jakiś powodów po porodzie środowisko dla dziecka nie było idealne, nie wszystko jeszcze stracone. Warto pamiętać, że łatwiej stworzyć pozytywną relację opartą na przywiązaniu, gdy zaczyna się ona tuż po porodzie- im dłużej zwlekamy, tym trudniej potem ją osiągnąć.

7. Kontakt skóra do skóry połączony z pierwszym karmieniem pomaga mamie dojść do formy po porodzie (tej fizycznej i psychicznej).

Dzięki ssaniu piersi wydziela się oksytocyna, która obkurcza macicę, ułatwia wydalenie łożyska i chroni mamę przed krwawieniem. Ponadto dzięki wczesnemu kontaktowi mamy i dziecka rozbudzone zostają macierzyńskie uczucia, które sprawiają, że niekiedy postawa mamy w stosunku do maleństwa diametralnie się zmienia (mowa tu o tych mamach, które z jakiś powodów miały kłopot z przyjęciem dziecka). Trzymanie maleństwa w ramionach pozwala mamie zapomnieć o bólu, którego doświadczyła oraz pomaga odzyskać siły po porodzie.

Co jeśli kontakt skóra do skóry się nie odbędzie?

Takiego kontaktu nie powinno się przerywać lub opóźniać w przypadku dziecka urodzonego w dobrym stanie. Czynności takie jak kąpiel, ważenie, mierzenie czy szczepienie można wykonać po zakończeniu karmienia piersią (są to rekomendacje i Światowej Organizacji Zdrowia, i  Amerykańskiej Akademii Pediatrii). Nawet jeśli mama z jakichś powodów nie zamierza bądź nie może karmić piersią, należy umożliwić obojgu kontakt skóra do skóry ze względu na inne korzyści, m.in. psychologiczne.

Zdarza się niestety, że sprawy przy porodzie się komplikują i niemożliwy jest bezpośredni  kontakt mamy i dziecka tuż po porodzie. Są to między innymi sytuacje, w których życiu lub zdrowiu któregoś z nich coś zagraża. Alternatywą przy niedyspozycji mamy może być kontakt maleństwa z tatą. Jednak gdy tylko wszystko wróci do normy, należy umożliwić mamie i dziecku kontakt skóra do skóry.

Smutne jest to, że w dalszym ciągu powszechnym zjawiskiem jest utrudnianie mamie i dziecku spędzenia ze sobą pierwszych wspólnych chwil w kontakcie STS. Okazuje się, że dla wielu szpitali kwestie organizacyjne i wygoda personelu medycznego są  stawiane na pierwszym miejscu. W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2011 r. można przeczytać o tym, że kobiecie należy umożliwić pierwszy kontakt z dzieckiem tuż po porodzie, jeśli nie ma ku temu wyraźnych przeciwskazań medycznych. Tenże kontakt powinien przebiegać w sposób niezakłócony aż do zakończenia pierwszego karmienia. Każda mama powinna być świadoma swoich praw i w razie czego domagać się ich przestrzegania.

Kontakt skóra do skóry po powrocie do domu.

W domu również można pozostawać z maleństwem w kontakcie skóra do skóry. Wpływa to pozytywnie na kształtowanie się więzi między dzieckiem a obojgiem rodziców. Taki kontakt ma mnóstwo psychologicznych korzyści. Jest między innymi idealnym sposobem na uspokojenie płaczącego niemowlęcia oraz zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa i bliskości.  Agnieszka Stein, psycholog pracująca w nurcie Rodzicielstwa Bliskości, podkreśla, że kontakt z nagą skórą jest potrzebny ludziom w każdym wieku. Jest niezastąpiony i nigdy nie jest na niego za późno.

Źródło:

Rapley, T.Murkett, Po prostu piersią, wyd. Mamania, Warszawa 2015
M.Nehring-Gugulska, Warto karmić piersią. I co dalej?
www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/najwazniejsza_chwila_w_zyciu.pdf
www.rodzicpoludzku.pl/Porod/Pierwsze-spotkanie-z-dzieckiem-najwazniejsza-godzina.html
www.medscape.com/viewarticle/806325
www.agnieszkastein.pl/skin-to-skin/
www.youtube.com/watch?v=0KVAOUILFq0